Longread: Twintig jaar F1-opleiding van Marko en Red Bull Racing

We schrijven eind 2000. Red Bull - destijds nog als sponsor aan Sauber verbonden - besluit jeugdig talent een platform te geven. Er moet een soort scoutingsapparaat komen, zoals dat in het voetbal al min of meer is ingeburgerd. Volledig nieuw is het idee ook in de autosport niet. Voordien heeft Red Bull immers al meerdere coureurs begeleid naar het hoogste niveau, onder meer Enrique Bernoldi. Maar dat was allemaal nog wat vrijblijvend. Vanaf 2000 krijgt het een meer structureel karakter. Er wordt budget voor vrijgemaakt en er komt één duidelijke voorman: Helmut Marko.

Het mes snijdt aan twee kanten. Aan de ene kant geeft het plan jeugdig talent een platform om door te groeien. Een kans om dromen na te jagen dus. Iedere volger weet immers hoe verschrikkelijk duur de opstapklassen zijn. Iedere vorm van ondersteuning is welkom. Tegelijkertijd is het ook keiharde business. Red Bull hoopt talenten zo vroeg mogelijk te binden en de geboden steun later in klinkende munt terug te krijgen. Oftewel: het moet meer succes in de Formule 1 opleveren.

Helmut de Onverbiddelijke

Dat Marko aan het roer komt te staan, is niet zo gek. De Oostenrijker zag zijn eigen racecarrière te vroeg eindigen, nadat een steentje zijn vizier doorboorde in de Franse Grand Prix van 1972. Een glazen oog was het gevolg, een veelbelovende racecarrière in de kiem gesmoord. Het Ferrari-contract dat voor hem klaarlag, ging naar Niki Lauda. Marko stortte zich op de managementkant van de autosport en begeleidde Gerhard Berger en Karl Wendlinger. Vanaf 1989 volgde er een eigen team, RSM Marko. Coureurs verder helpen in hun carrières was hem dus niet vreemd. Tel daarbij op dat energiedrankengigant Dieter Mateschitz een goede vriend van hem was en zie daar het plan om de krachten te bundelen: RSM Marko werd het Red Bull Junior Team, met Marko als talentenscout.

Inmiddels zijn we bijna twintig jaar verder. Twintig autosportseizoenen waarin Doktor Helmut en Red Bull maar liefst - houd u vast - 85 coureurs onder hun hoede hebben gehad. Het zegt veel over de omgang van het project, maar ook over de onverbiddelijkheid van diens leider. Marko is van het adagium 'voor jou ook tien anderen' en laat zijn protegés bij tegenvallende prestaties rap zakken. Vraag dat meer eens aan Richard Verschoor of Beitske Visser, twee Nederlanders die kortstondig onderdeel uitmaakten van het opleidingstraject.

 

Marko ziet zelf overigens geen probleem is zijn harde opstelling. Volgens hem is het volslagen logisch: geen prestaties, dan ook geen pegels. "De kritiek begrijp ik niet altijd. Wij financieren een talent voor een compleet seizoen of soms voor meerdere jaren. Zonder onze middelen waren veel mensen helemaal niet in zo'n goede positie gekomen." Daarnaast is de selectie ook pas na verloop van tijd strenger geworden. "Op een gegeven moment kregen we twee Formule 1-teams onder onze hoede. Toen werd duidelijk dat onze aanpak om iemand te ondersteunen die redelijk succesvol was, niet meer voldoende was. Vanaf dat moment zijn we een andere richting ingeslagen: je moest minstens de potentie hebben om een Grand Prix te winnen."

Vettel als ultieme doorbraak, Ricciardo als schoolvoorbeeld

Het eerste geslaagde voorbeeld luistert natuurlijk naar de naam Sebastian Vettel. Al maskeert dat succes niet helemaal dat speurneus Marko tegen die tijd al wat toptalenten had gemist. Zo kwam er in het prille begin van het Red Bull Junior Team verdraaid veel talent door vanuit de karting. Te denken valt aan Lewis Hamilton (vroeg gebonden aan McLaren), Nico Rosberg en Robert Kubica. Red Bull viste achter net en stond langdurig met lege handen. Pas met de doorbraak van Vettel kwam daar verandering in en kon Marko zijn meerwaarde tonen.

Toch is het succesverhaal van Vettel ergens ook een apart geval. De rijder uit Heppenheim was namelijk niet volledig van Red Bull, BMW had ook een behoorlijke vinger in de pap. Het is geen toeval dat Vettel zijn F1-debuut nog namens het merk uit München maakte. Tijdens de Amerikaanse GP van 2007, als vervanger van Kubica die een week voordien zwaar was gecrasht in Canada. Of zoals Olav Mol destijds zei: "Een megakoprol van Robert Kubica, die vol vol vol op zijn plaat gaat." Dat Vettel het jaar daarna niet weer in een blauw-witte BMW belandde maar in een Toro Rosso heeft deels met geluk te maken. Teambaas Mario Theissen vond het duo Vettel-Kubica te onervaren en die keuze dus te riskant. In plaats daarvan koos hij voor de meer ervaren Nick Heidfeld.

Het maakte de weg vrij voor Marko om Vettel bij Toro Rosso te stallen. De rest is zoals dat zo mooi heet geschiedenis. Vettel deed de wereld versteld staan met een masterclass op Monza en zou de latere promotie naar Red Bull Racing ook in klinkende munt terugbetalen: vier wereldtitels. Het blazoen van Marko was daarmee opgepoetst, de reputatie van het juniorenprogramma gevestigd. Het bleek ook in meerdere opzichten dé beslissende doorbraak. Niet alleen naar de buitenwereld, maar ook achter de schermen. Er kon jonge talenten immers een worst worden voorgehouden. Het Vettel-voorbeeld schetste mooie vergezichten. Voordien waren enkel Christian Klien en Vitantonio Liuzzi vanuit het Red Bull-programma doorgestroomd, maar zij vormden - met alle respect - geen voorbeelden om goede sier mee te maken.

 

Net Vettel zouden er meer talenten uit de koker van Marko komen. Bijvoorbeeld Daniel Ricciardo, die Vettel in 2014 onbedoeld naar de uitgang hielp. Waar Vettel nog deels door BMW is voortgebracht, wordt Ricciardo beschouwd als een loepzuiver 'Marko-product'. Zo mocht de Aussie in december 2009 zijn eerste F1-meters maken in een Red Bull-auto. Het debuut dat twee jaar later bij HRT volgde, was eveneens door het Oostenrijkse merk bekokstoofd. Daarna volgde de gebruikelijke weg: via Toro Rosso en het vlaggenschip van Red Bull op weg naar glorie. Alleen die glorie kwam er slechts gedeeltelijk. Ricciardo pakte wel overwinningen, maar de gedroomde wereldtitel bleef uit. Vooral doordat Red Bull Racing als team achter de muziek aanhobbelde in het hybride tijdperk.

Verstappen en Kvyat: allebei symbolisch voor Red Bull-opportunisme

In dat hybride tijdperk verliet Vettel het oude nest dus en mocht Daniil Kvyat het stokje overnemen. De Rus is in meerdere opzicht typerend voor de Red Bull-aanpak. Zowel positief als negatief. Hij werd op jonge leeftijd opgepikt en gebruikte de faciliteiten om snel door te stromen naar de hoofdmacht. Een nieuw jongensboek leek geschreven. Maar het zou er eentje met een enorme plottwist worden. Of eigenlijk wel meer dan eentje. Toen hij in Sochi uitgerekend Vettel torpedeerde en die laatstgenoemde ging informeren bij Red Bull, was zijn lot bezegeld: degradatie. Zie daar de onverbiddelijkheid van Marko. Eind 2017 volgde een tweede degradatie, maar Kvyat werd een jaar later ook met hetzelfde gemak weer omarmd. Het zegt alles over hoe opportuun Red Bull kan zijn.

Dat bleek ook uit de vervanging van Kvyat in 2016. Juist ja, Max Verstappen. De Nederlander tekende op zestienjarige leeftijd een F1-contract en maakte een half jaar later zijn debuut. We weten allemaal hoe (goed) dit is afgelopen, maar met de kennis van toen leek het een haast wereldvreemd besluit. Of misschien wel onverantwoord. Maar niet in de ogen van Marko, die is van het adagium 'als je goed genoeg bent, dan ben je nooit te jong'. Na die F3-races op de Norisring wist hij genoeg, een gesprek in Graz volgde. "Normaal praat ik zo'n twintig minuten met een nieuwe coureur. Maar met Max heb ik wel anderhalf uur gezeten. De conclusie van dat gesprek was: daar zit een heel jong lichaam, maar iemand die van geest zeker drie tot vijf jaar verder is."

 

En dus achtte hij Verstappen rijp genoeg voor de Formule 1. En ook rijp genoeg voor een even krankzinnige promotie in mei 2016. Dat laatste was zelfs voor Marko-begrippen een behoorlijke gok. Want als Verstappen zijn bolide in Barcelona had platgereden - en dat zou later nog wel gebeuren - dan was Marko overspoeld met hoongelach. "Ja. Maar we hebben vanaf zijn debuut sowieso al waanzinnig veel kritiek over ons heen gekregen hoor. Het zou onverantwoord zijn geweest en nog veel meer van dat soort dingen. Maar uiteindelijk was het een experiment en heeft het geloond." Niemand had het lef, maar Marko deed het. En de winnaar heeft altijd gelijk. Ook in dit geval.

Het rendement: Verstandig of beter gevestigde kampioenen kopen?

De volledige balans van twintig jaar Red Bull-opleiding is hieronder te vinden. De tabel toont naast de bovenstaande successen ook talloze mislukkingen. Of laten we zeggen: coureurs die op de dunne scheidslijn tussen glorie en vergetelheid zijn gesneuveld. Het heeft Red Bull klauwen met geld gekost. In totaal heeft het bedrijf 85 coureurs begeleid en - houd u vast - 188 seizoenen in de opstapklassen gefinancierd. In totaal zijn dertien junioren doorgestroomd naar Toro Rosso, zes rijders hebben ook de vervolgstap naar het vlaggenschip (Red Bull Racing) kunnen zetten.

Met een economische blik kun je vraagtekens zetten bij dit rendement. Had men met minder geld niet meer resultaat kunnen halen? Met het geïnvesteerde bedrag had men immers ook gevestigde F1-kampioenen kunnen aantrekken. Een filosofie die Mercedes bijvoorbeeld hanteert. Toto Wolff zegt gewoon: "Zolang wij de beste auto hebben, vertrouwen we erop dat topcoureurs bij ons willen rijden." En als het moet, wordt daarvoor de portemonnee getrokken. Puur financieel gezien had Red Bull dit wellicht ook (beter) kunnen doen. Maar daarbij moet de identiteit van het merk nooit worden vergeten. Marketingtechnisch richt Red Bull zich op jonge mensen. Het opleiden van jeugdig talent en het gezamenlijk werken aan een heldenepos past daar perfect bij. Daarnaast kent het verhaal van bijvoorbeeld Verstappen als 'Red Bull-exponent' ook een enorme marketingwaarde. Het verhaal gaat dus verder dan enkel de kille cijfers.

De slotvraag moet vanzelfsprekend zijn: wat brengt de toekomst? Nieuwe aanwas lijkt ietwat uit te blijven. Dat een eerdere degradant als Alexander Albon nu bij Red Bull Racing zit, lijkt ook een teken aan de wand. Maar volgens Marko is dat absoluut niet het geval en komen er heus weer nieuwe pareltjes aan. Bijvoorbeeld Dennis Hauger. Een zeer getalenteerde Noor die dit jaar samen met zijn Red Bull-collega's Liam Lawson en Jack Doohan in de Formule 3 zal rijden. Iets verder op de autosportladder vinden we Jüri Vips en Yuki Tsunoda. Zij moeten Red Bull in de komende jaren weer gezamenlijk vleugels geven en het prestigeproject van de heren Marko en Mateschitz nieuwe successen schenken. Als we de optimistische Marko mogen geloven, is het laatste hoofdstuk van het Red Bull Junior Team nog niet geschreven.

Red Bull Junior Team: 85 coureurs in 20 jaar