Retro: De moeizame totstandkoming van Steve McQueens klassieker Le Mans

Al ruim voordat de film Le Mans 66 (ook bekend als Ford vs Ferrari) in 2019 in de bioscopen verscheen, bracht Solar Films – dit jaar exact vijftig jaar geleden – de speelfilm Le Mans uit. Het was het droomproject van acteur Steve McQueen, die een grote passie had voor de autosport. Heden ten dage heeft Le Mans een cultstatus, maar de film flopte in 1971 in de bioscoop. De film leek een aaneenschakeling van racebeelden zonder een duidelijk verhaal en alleen ware raceliefhebbers konden dat waarderen. De speelfilm was het initiatief van McQueen, die in de jaren zestig uitgroeide tot een waar filmicoon. Met grote filmhits als Bullit, The Thomas Crown Affair, The Magnificent Seven en The Great Escape kreeg McQueen het budget om de film te maken, maar toen er al een paar maanden gefilmd werd, bleek dat er nog steeds geen vastomlijnd script was. Dat was het moment waarop de producenten ingrepen.

Steve McQueen de coureur

McQueen mag naast zijn carrière als filmacteur graag achter het stuur van een racewagen kruipen. Dit is ook de reden dat hij zijn zinnen heeft gezet om een film te maken over Formule 1. In 1965 heeft hij een ontmoeting met producent en regisseur John Frankenheimer die hem de hoofdrol in zijn speelfilm Grand Prix wil geven. De enorme ego’s van beide mannen botsen echter en Frankenheimer cast acteur James Garner voor de hoofdrol. Het verhaal wil dat McQueen en Garner in hetzelfde appartementencomplex wonen en dat McQueen, die boven Garner woont, regelmatig uit pure frustratie omlaag plast over de bloemen op Garner’s balkon. McQueen, die zelf zo nu en dan sportwagenraces rijdt, besluit zijn pijlen dan maar te richten op een speelfilm met als onderwerp de 24 uur van Le Mans. De passie voor autosport moet in de film centraal staan en niet een slap liefdesverhaal van een coureur, aldus de acteur. 

Steve McQueen, Peter Revson, Porsche 908/02

Foto: Motorsport Images

Dat McQueen ‘the real deal’ is, bewijst hij al in 1961 in een race voor het British Touring Car Championship waarin hij derde wordt. In 1970 rijdt hij samen met coureur Peter Revson de 12 uur van Sebring in het sportwagenkampioenschap. Lange tijd gaat de equipe McQueen-Revson aan de leiding. Pas in de slotfase worden ze ingehaald door de equipe van Mario Andretti, Ignazio Giunti en Nino Vaccarella. McQueen en Revson worden wel tweede hetgeen McQueen ook status geeft bij alle professionele coureurs. Temeer omdat hij de race rijdt met een voet die hij een week eerder gebroken heeft bij een motorongeluk. McQueen rijdt zijn snelle tijden dus met één voet in het gips. 

Productie

Vanwege de grote faam van McQueen als acteur krijgt hij carte blanche van de filmmaatschappij. Dat wil zeggen dat hij zelf mag regisseren, de hoofdrol voor zijn rekening mag nemen én zelf een scriptschrijver mag aanwijzen. De enige voorwaarde die de filmmaatschappij stelt, is dat hij af moet zien van deelname aan de échte 24 uur van Le Mans van 1970. Als McQueen een (zwaar) ongeluk zou krijgen in deze race moet de gehele film afgeblazen worden en dat is een risico dat producent Solar Productions niet wil nemen. Voor McQueen is het een enorm gevecht met zichzelf om zijn droom om als coureur de 24 uur van Le Mans op te geven want waarschijnlijk is dit zijn laatste kans. McQueen is immers al aanwezig met zijn filmploeg bij de échte 24 uur van Le Mans om beelden met publiek te filmen voor zijn speelfilm. Als deze opnamen voorbij zijn, heeft hij het waarschijnlijk te druk met het acteren in andere speelfilms om nog naar Frankrijk af te reizen en daar mee te rijden in de 24 uur van Le Mans, weet McQueen. Uiteindelijk kiest de acteur voor zijn droom om de speelfilm te maken. Na de daadwerkelijke race in 1970 gaat het filmen op het circuit door. McQueen heeft een aantal professionele coureurs ingehuurd om de wagens te besturen waaronder Derek Bell, David Piper, Richard Attwood, Jurgen Barth, Vic Elford, Nanni Galli, Masten Gregory, Toine Hezemans, Jacky Ickx, Jean-Pierre Jabouille, Gerard Larousse, John Miles, Mike Parkes, Teddy Pilette, Brian Redman, Jo Siffert, Rolf Stommelen en Jonathan Williams. Rob Slotemaker, die een 14-jarige Jan Lammers mee op sleeptouw neemt, bestuurt een van de Ford GT40 camerawagens. Er zijn diverse camerawagens die worden bestuurd door professionele coureurs die uniek beeldmateriaal zouden opnemen. 

Steve McQueen, Brian Redman en Derek Bell filmen op Le Mans

Foto: Motorsport Images

Geen script, geen verhaal

Voor de regie vraagt McQueen regisseur John Sturges. McQueen en Sturges kennen elkaar van de kaskrakers The Great Escape en The Magnificent Seven die ze samen gemaakt hebben. Hoewel er nog steeds geen script is – McQueen heeft inmiddels diverse scripts naar de prullenbak verwezen – is het filmen van racende wagens vanuit allerlei camerapunten al enkele weken in volle gang. Sturges begint zich te irriteren aan het feit dat er nog steeds geen script is en dringt erop aan bij McQueen om een van de scripts te kiezen waarbij het klassieke Hollywood-verhaal de boventoon voert. McQueen wil hier echter niets van weten en houdt vast aan de meer art-house en kunstzinnige benadering waarbij niet het verhaal, maar de wagens de boventoon voeren en het filmen van racende wagens zonder ook maar een greintje verhaal gaat door. Ondertussen blijven de producenten natuurlijk vragen hoe de film vordert en wat voor script er gekozen is. Dit resulteert in spanningen en uiteindelijk ruzie tussen Sturges en McQueen met als gevolg dat Sturges het project met slaande deuren verlaat. Hij laat optekenen: ‘I am too old and rich to put up with this shit.’ Ondertussen blijven de opnames van racende wagens zonder dat er een script is, maar doorgaan. Bij een van deze opnames crasht coureur Piper zwaar. Piper zit enige tijd bekneld in zijn wagen en heeft een grote wond in zijn onderbeen. Tot overmaat van ramp komt er remvloeistof en ander vuil in de wond en dat resulteert in een ontsteking. Dit heeft tot gevolg dat het onderbeen van Piper geamputeerd moet worden. Ook raakt Bell gewond bij de opnames als een van de Ferrari’s die hij rijdt spontaan in brand vliegt. Bell kan net op tijd uit zijn wagen komen voordat deze verandert in een vuurbal en komt ervan af met lichte brandwonden in zijn gezicht. 

De producenten grijpen in

Na enkele maanden filmen zonder script, diverse ruzies tussen McQueen en scriptschrijvers, regisseurs, producenten, een staking van het personeel en zes gecrashte racewagens van een slordige 45.000 dollar per stuk is er nog steeds geen script. Nadat regisseur Sturges is weggelopen en na het zware ongeluk van Piper - wat waarschijnlijk niet gebeurd zou zijn als er een script geweest was - grijpen de producenten in. Ze dreigen de stekker uit het project te trekken, dat al enkele miljoenen over het budget heen is. Cinema Center Films, dat tot dan toe nog niet betrokken is bij de film, neemt het project over van Solar Productions. De nieuwkomer wil alleen doorgaan met de productie als McQueen akkoord gaat met een aantal eisen. Hij moet afzien van zijn salaris en een percentage van de opbrengsten. Tevens mag McQueen zich niet meer bemoeien met een eventueel script en de regie. Het enige dat hij dus mag doen is acteren in de film. Het grillige karakter van McQueen kennende, benadert Cinema Center Films ook al acteur Robert Redford om de hoofdrol eventueel over te nemen. McQueen beseft dat hij geen andere keuze heeft als hij zijn film ooit af wil maken en tekent het contract met Cinema Center Films. Onder zijn handtekening van het contract schrijft hij: ‘Signed in Blood’. 

Steve McQueen

Foto: Motorsport Images

Het verhaal

Coureur Michael Delaney (McQueen) keert een jaar na de dood van collega Piero Belgetti terug naar Le Mans. Delaney en Belgetti raakten samen betrokken bij een crash die laatstgenoemde niet overleefde. Een dag voor de race ziet hij Belgetti’s weduwe Lisa (Elga Andersen) bloemen kopen in het stadje van Le Mans. Veel mensen vinden dat de crash tussen de twee de schuld is van Delaney. Lisa lijkt tot deze groep te behoren. Het leidt tot een paar ongemakkelijke ontmoetingen tussen de twee. Na dertien uur racen raakt Delaney betrokken bij een ongeluk. Delaney komt er zonder letsel vanaf, maar ligt uit de race. Als Delaney terugkomt in de pits moet hij het stuur overnemen van Porsche-teamgenoot Johan Ritter, die niet snel genoeg is volgens de teamleiding. In een zinderend slotduel zorgt Delaney ervoor dat teamgenoot Erich Stahler (Siegfried Rauch) de race kan winnen. Zelf wordt hij tweede en bezorgt Porsche zo een dubbelzege. 

Kritieken

Le Mans wordt in 1971 met gemengde kritieken ontvangen. Over het geheel genomen is de essentie die McQueen de film wilde meegeven geslaagd. Grootste kanttekening daarbij is dat de film eigenlijk voor en door coureurs is. Alleen deze groep en misschien heel fanatieke autosportfans zullen de film kunnen begrijpen. Niet in de laatste plaats omdat in de eerste 37 minuten niet (verstaanbaar) gesproken wordt waarbij het Art-House element weer om de hoek komt kijken. Toch is Steve McQueen teleurgesteld in de film en hij komt dan ook niet opdagen bij de voorpremière voor prominenten. Ook stopt hij na de controversiële speelfilm met racen. Zijn carrière heeft met Le Mans een flinke deuk opgelopen hetgeen ook privé zijn weerslag heeft. Met kassuccessen als The Getaway, Papillion en The Towering Inferno weet hij zijn blazoen weer flink op te poetsen. McQueen sterft op 7 november 1980 op vijftigjarige leeftijd aan longkanker. Een citaat van Steve McQueen zal altijd blijven nagalmen in de wereld van de autosport: Het leven draait om racen. Alles wat je ervoor en erna doet is slechts wachten.

Door Taco van der Zant