Roland Ratzenberger: De inside story van het Imola-weekend

Zijn weg naar de top was lang. Een belangrijke stap zette Roland Ratzenberger op 26 oktober 1986 door het prestigieuze Formule Ford Festival op Brands Hatch te winnen. Die avond vierde hij een feestje in Kentagon, de bar bovenop Paddock Bend. Eén van de eersten die hem feliciteerde was Johnny Herbert, die een jaar eerder het evenement op zijn naam schreef. De twee praten lang over hun dromen voor de toekomst. Roland had net een deal getekend met BMW voor het World Touring Car Championship, Johnny ging op weg naar het Brits Formule 3-kampioenschap met Eddie Jordan. Tweeënhalf jaar later had Herbert zijn eerste F1-race al achter de rug, voor de Oostenrijker verliep de weg naar de top moeizamer. Zonder rijke ouders moest hij zijn carrière zelf opbouwen. Hij verdiende wat geld als monteur van minder getalenteerde rijders en als instructeur op racescholen. Zijn BMW-deal voor 1987 was het eerste contract waarmee hij geld verdiende. De doorbraak kwam in 1991, toen hij voor het SARD Toyota-team in Japan ging racen en hij een kans kreeg in het lokale Formule 3000-kampioenschap te gaan racen.

Dromen van de Formule 1

 

Hij verdiende aardig in Japan maar de Formule 1 bleef zijn ultieme doel. Toen zich eind 1993 kansen aandienden voor zijn vrienden en F3000-rivalen Eddie Irvine en Heinz-Harald Frentzen was Roland blij voor hen, maar tegelijkertijd baalde hij als een stekker. “Hij hield van de F1”, zegt Irvine. “Hij was eraan verslaafd, het was ongelofelijk hoe graag hij het wilde. Hij had een geweldige carrière in Japan maar hij bleef jagen op een Formule 1-zitje, zeker toen ik en Frentzen de overstap maakten. Het moet zwaar voor hem geweest zijn, maar tegelijkertijd motiveerde het.”

Uiteindelijk diende zich de gedroomde kans aan, bij Simtek. De kennismaking kwam tot stand via Burkhard Hummel, de manager van Gerhard Berger, die Ratzenberger informeel hielp. In de winter van 1993-1994 werd een deal opgetuigd, met dank aan een rijke, in Monaco woonachtige Duitse. “Hij kreeg financiële steun van Barbara Behlau”, vertelt Simtek-baas Nick Wirth. “Ze was bevriend geraakt met Roland en had besloten hem te helpen met zijn carrière. Dankzij haar steun, de volharding van Roland en de hulp van Burkhard kwam de deal tot stand.”

Moeizaam debuut in Brazilië

Eindelijk was Roland Formule 1-coureur, al besloeg zijn contract slechts de eerste zes races. Er waren diverse kapers op de kust met veel budget dus hij wist dat hij vanaf de eerste race goed moest presteren. Er was nauwelijks tijd om de testen en het chassis van Ratzenberger was pas aan de vooravond van de Grand Prix van Brazilië gereed. “We begonnen met een grote stapel onderdelen in de pitbox. We moesten moeren en schroeven jatten bij McLaren en Williams”, blikt Rod Nelson, engineer van teamgenoot David Brabham, terug. “We hadden niet genoeg onderdelen om de auto te bouwen maar we kregen het voor elkaar om hem de baan op te sturen.”

In die tijd kwalificeerden de langzaamste twee wagens zich niet voor de race. Simtek duelleerde met mede-nieuwkomer Pacific voor de laatste plekken op de grid. De druk stond er dus vol op. “Het was in die tijd: je racet of je racet niet”, blikt Wirth terug. “Druk die de coureurs tegenwoordig niet meer kennen. Haal je Q2 niet? Jammer. In 1994 kon je gewoon naar huis als je het niet redde.”

Een topgozer

 

Roland maakte echter indruk met zijn kennis en aanpak: “Het hele pakket was in korte tijd in elkaar gezet”, aldus zijn race-engineer Humphrey Corbett. “We hadden geen tijd voor fatsoenlijke testsessies. Het was niet verrassend dat er wat problemen waren maar hij speelde geen spelletjes, hij wilde net zo graag succes hebben. Hij gaf ook toe als hij zelf tijd had laten liggen. Dat was heel verfrissend om te horen uit de mond van een coureur. Een topgozer.”

Bij zijn debuut in Brazilië haalde de Oostenrijker de grid niet. In de volgende race Aida crashte hij en miste de vrijdagkwalificatie maar desondanks redde hij het op zaterdag. Na een solide race finishte hij als elfde. “Het was ongelofelijk dat we in Japan met beide wagens mochten starten”, oordeelt Wirth. “Pacific reed met een wagen ontworpen door Rory Byrne, voorzien van een Mario Illien V10-motor. We waren kansloos. En we snoerden de critici de mond, dat was ontzettend bevredigend. Ik was ook zo blij voor Roland want ik wist hoe teleurgesteld hij was in Brazilië en hoeveel dit alles voor hem betekende.”

Remproblemen in San Marino

 

Ratzenberger was echter kritisch over zijn eigen optreden, met name in de langzame bochten: “Hij werd er gek van”, herinnert Wirth zich. “In de snelle bochten was hij net zo rap als David en soms sneller. Maar hij kon maar niet ontdekken hoe hij de langzame bochten het beste kon nemen. Lef en commitment, wat je in snelle bochten terugziet, had hij meer dan voldoende.”

In San Marino kwam Behlau langs om haar maatje in actie te zien. “Ik denk dat ze het contract wilde verlengen, dat was in eerste instantie voor een handvol races”, aldus Wirth. Op vrijdag had Roland moeite met de remmen. Op een zeker moment besloot de teamleiding om Brabham in de wagen van de Oostenrijker te zetten. “Het was voor ons allebei niet het beste scenario: rijden in de Formule 1 voor een klein team met weinig middelen”, erkent Brabham. “Hij had moeite om het maximale uit de remmen te halen. Hij bleef er maar over klagen, hij had niet het gevoel dat ze goed werkten. Op vrijdag sprong ik in zijn auto om dat te verifiëren, omdat ik meer ervaring had met dergelijke remmen. En ze waren ook verschrikkelijk, alles waarover hij klaagde was terecht. Nadat hij nieuwe remmen had gekregen, boekte hij goede progressie. Ik dacht: ‘Mooi, flinke competitie binnen het team’. Opeens stond hij waar hij hoorde staan. Hij was blijer met de wagen, met de remmen en hij was veel sneller. Zijn momentum nam toe, hij begon mij te pushen. Dat was ook voor mij goed.”

Die vrijdag draaide het in de Formule 1-paddock alleen maar om de enorme crash van Jordan-coureur Rubens Barrichello. “Ik sprak die dag met Roland”, zegt collega-coureur en vriend Johnny Herbert. “We hadden het over de crash en hoe zwaar die was. Hij zei dat we de koppen bij elkaar moesten steken om eens goed over veiligheid te praten.” Wirth voegde toe: “Er hing dat hele weekend een ontzettend slecht karma. Op vrijdag die crash van Rubens, er was gewoon iets mis. Er hing gewoon iets in de lucht. Ik geloof er niet zo in maar op zaterdagochtend had ik het gevoel dat er wat mis was. Het voelde om welke reden dan ook gewoon niet lekker.”

Tekst gaat verder onder de foto

 

Ratzenberger positief over kansen

Nu hij zijn wagen beter onder de knie had, was Roland optimistisch. Doordat Barrichello niet meer in actie zou komen stonden er slechts 25 wagens aan de start van de kwalificatie. Dat betekende dat Ratzenberger slechts één Pacific hoefde te verslaan om de grid te halen. “Hij was altijd enthousiast en zeer positief”, aldus Corbett. “Hij keek enorm uit naar de kwalificatie. Hij had het gevoel dat hij eigenlijk voor het eerst een goede prestatie kon neerzetten en hij was vrolijker dan normaal.”

“Als je nu naar de omstandigheden kijkt, was hij gewoon ontzettend wanhopig”, concludeert Wirth. “Zijn sponsors waren er, in Japan had hij zich voor het eerst gekwalificeerd voor een race: dat wilde hij nogmaals.”

Vroeg in de sessie was Roland sneller dan de Pacific van Belmondo. Uit data van Simtek bleek later dat de Oostenrijker in die betreffende ronde nog een uitstapje had gemaakt en hij later een slinger aan zijn stuur gaf om er zeker van te zijn dat de wagen in orde was en de banden schoon te rijden. Vervolgens begon hij aan een nieuwe snelle ronde. “Ik had precies hetzelfde gedaan”, bevestigt Corbett. “Je bent lekker bezig, je zit in de wagen, het voelt goed: links-rechts met je stuur om te verzekeren dat alles goed voelt, en opnieuw beginnen. Onder normale omstandigheden was dat prima geweest.”

Brabham vult aan: “Hij verloor er weinig tijd mee maar het was voldoende voor hem om de wagen nog eens te checken. Op de data zag je dat hij even zigzagde en remde. In gedachten moet hij zich afgevraagd hebben of hij moest binnenkomen. Ik snap waarom hij dat niet deed. Hij kon niet voelen dat er een probleem was met de voorvleugel en hij begon opnieuw aan een snelle ronde. En daar kwam hij nooit meer van terug.”

Rode vlaggen

Irvine moest dat weekend vanaf de zijlijn toekijken vanwege een schorsing: “Ik weet nog goed dat ik hem aan zijn ronde zag beginnen. Hij maakte ruimte en begon. Het voelde gek. Toen de rode vlaggen gezwaaid werden, wist ik dat er iets gebeurd was. Ik rende naar de pitbox van Jordan om op televisie te kijken wat er gebeurd was.”

Toen Ratzenberger de Villeneuve-bocht in dook kwam de voorvleugel los. Vermoedelijk doordat twee van de vier bouten aan de onderzijde van de neus losgekomen waren door een touché met de kerbs. Hij ging van de baan en raakte op angstaanjagende snelheid de muur. “Ik reed langs het wrak van de wagen van Roland en mijn hart sloeg over. Het zag er direct behoorlijk slecht uit”, blikt Damon Hill terug. “Er stonden mannen omheen en ze stuurden ons door. Niemand ondernam een poging om hem uit de wagen te halen. Hij leek slap.” Herbert vult aan: “Ik zag de rode vlaggen. Ik zag dat het een Simtek was maar ik wist niet welke. Ik verminderde vaart en keek. Hij hing slap en het enige dat ik kon denken was ‘Shit…’.”

Totale verslagenheid

Het duurde niet lang of het verschrikkelijke nieuws van het overlijden van Roland kwam de paddock binnen. Bernie Ecclestone bracht het nieuws persoonlijk over op Wirth en het team. “De emoties die we toen meemaakten wens ik niemand toe”, zegt de teambaas. “Wanneer je een wagen ontwerpt, wanneer je zoals ik verantwoordelijk bent voor zoveel dingen, plus het feit dat Roland een vriend geworden was… Het is een onbeschrijfelijk gevoel dat de wereld onder je voeten wegvalt. Het was zo moeilijk, een gevoel van verslagenheid. Ik heb er nog altijd moeite mee om over deze dag te praten. Het moeilijkste was toen Bernie binnenkwam en zei dat Roland overleden was. Die dag verloren we allemaal een vriend. Iemand die deed wat hij kon, en wij deden met hem mee. De toekomst zag er goed uit. Het was gewoon verschrikkelijk.”

Herbert: “Het was echt heel emotioneel voor me. Ik huilde in het hotel toen ik het hoorde.” Hij was als een van de weinige coureurs aanwezig bij de begrafenis van Roland. Samen met Gerhard Berger vloog hij in de nacht van de herdenkingsdienst van Senna in Sao Paulo terug naar Salzburg. Voor Roland was er een einde gekomen aan de weg naar de top die ze jaren eerder op Brands Hatch hadden besproken. “De gebeurtenissen van de zondag hebben die zaterdag bijna volledig naar de achtergrond verdreven. Daarom ging ik naar beide begrafenissen, om mijn laatste eer te bewijzen. Het was zo oneerlijk dat hij ons werd afgenomen en hij nooit de kans kreeg om serieus in de Formule 1 te rijden.”