We schrijven het eerste weekend van juni in 2016. Op Circuit Zandvoort vindt de allereerste editie van de 'Jumbo Racedagen driven by Max Verstappen' plaats. Het is een doorslaand succes. Stralend zomerweer, honderdduizend toeschouwers en een hoofdrolspeler die een maand daarvoor zijn allereerste Grand Prix heeft gewonnen. Voor het eerst in lange tijd bruist het weer op het duinencircuit, de Formule 1 leeft weer. In Nederland misschien wel meer dan ooit tevoren.

Toch kan op dat moment nog niemand bevroeden dat er zo'n drie jaar later op exact dezelfde plek een aankondiging met Chase Carey volgt. Sterker nog: op dat moment is Carey nog niet eens in beeld en zwaait good-old Bernie Ecclestone nog altijd de scepter. Daarnaast lijkt de F1-terugkeer van Zandvoort een utopie. De faciliteiten zijn enorm gedateerd, het circuit is niet berekend op de koningsklasse en over het verkeer kunnen we maar beter zwijgen. Het lijkt simpelweg onhaalbaar.

En toch is dat weekend in 2016 wel tekenend, vooral voor het veranderende sentiment. In Nederland, maar zeker ook in Zandvoort. Er waait een andere wind. Al is het maar omdat het circuit aan het begin van dat jaar officieel is overgenomen door de Chapman Andretti Partners van prins Bernhard van Oranje, die zo mede-eigenaar wordt. En alhoewel de prins zich in de eerste perspraatjes nog vakkundig op de vlakte houdt, wordt er achter de schermen al wel gelonkt naar de Formule 1. Dat is immers de stip aan de horizon. Er wordt weer vele malen groter gedroomd in Zandvoort dan voorheen. En misschien ook wel vele malen groter dan dat reëel is.

Om dat laatste aspect te toetsen, laten het circuit en de gemeente Zandvoort in het voorjaar van 2017 een groot haalbaarheidsonderzoek uitvoeren. De resultaten daarvan worden een half jaartje later gepresenteerd. Moraal van het verhaal: al het cynisme daargelaten kan het wel degelijk. Of zoals Bernhard van Oranje tijdens de presentatie van het onderzoek laat weten: "Hieruit blijkt dat onze droom om de Formule 1 weer naar Zandvoort te halen werkelijkheid kan worden. Ik hoop dat de politiek en het bedrijfsleven zich nu ook bereid tonen om samen met ons de volgende stap te zetten. Want wat zou er mooier zijn dan Max te zien schitteren op zijn eigen thuiscircuit?"

Achter de schermen: de lobby in Den Haag

Die oproep tot steun zal in de maanden daarna een grote rol blijven spelen. Zo klopt de gemeente Zandvoort meermaals aan in Den Haag, om precies te zijn bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Een eerste mail, die dankzij een WOB-verzoek van EenVandaag openbaar is geworden, dateert al van tijdens het haalbaarheidsonderzoek. "Duidelijk is dat er in de hele wereld geen circuit te vinden is dat de F1 kan organiseren zonder financiële steun van decentrale of centrale overheid", laat Anky Griekspoor namens de gemeente Zandvoort weten. "Landen investeren in de F1 als promo-instrument. Denk aan circa 15 miljoen per jaar dat nog ontbreekt als de kaartverkoop is gerealiseerd." Topambtenaar Erik Gerritsen ontvangt deze mail en daarnaast een uitnodiging voor de Jumbo Racedagen en voor een etentje met prins Bernhard van Oranje. Hij hapt echter niet toe, het ministerie kijkt de kat nog liever even uit de boom. Beide uitnodigingen worden dus afgeslagen.

 

In dezelfde mail staat overigens nog iets opmerkelijks over een ander aspect: de strijd met Assen. In de loop der jaren zijn er verschillende initiatieven geweest voor een Nederlandse GP: van Monza aan de Maas tot een futuristisch plan in Almere. Van al die plannen wordt de kandidatuur van Assen het meest concreet uitgewerkt. En alhoewel Zandvoort bij hoog en laag vasthoudt dat de Drentse hoofdstad nooit een serieuze tegenstander is geweest, speelt het achter de schermen wel degelijk een rol. Zo valt in de aangehaalde mail naar het ministerie te lezen: "Tot slot weten we dat de Provincie Drenthe/circuit Assen nu al t.b.v. toerisme en recreatie miljoenen subsidies ontvangt en deze werkgelegenheidskaart maximaal zal uitspelen om de F1 naar Drenthe te halen, inclusief het hiervoor benodigde geld. De MRA (Metropoolregio Amsterdam) kan deze troefkaart niet en nooit spelen omdat we economisch te sterk zijn. Toch willen we graag dat de F1 naar Zandvoort komt, omdat dit circuit in binnen- en buitenland in de hoofden van velen beter bij de F1 past dan Assen."

De toon is gezet en wordt nog verder gezet met enkele uitspraken in de publiciteit. Zo reageert TT-voorzitter Arjan Bos als volgt op het gepresenteerde haalbaarheidsonderzoek van Zandvoort. "Ik vind het mooi dat Bernhard van Oranje zijn nek uitsteekt. Maar waar wij de afgelopen jaren vele miljoenen in ons circuit hebben geïnvesteerd, zijn zij stil blijven staan. Er moet daar zoveel gebeuren. Ik denk niet dat ze een heel sterke businesscase hebben." In Assen zijn de faciliteiten dus beter en toont het LDP International van Lee van Dam zich bereid om een eventuele F1-race te organiseren. Er worden tekeningen van een lichtelijk verbouwde omloop gemaakt en het vertrouwen groeit. Hoe de F1-organisatie echt over beide plannen denkt, blijft in dit stadium gissen: de FIA en Liberty laten zich via de media politiek correct uit over beide plannen en lijken zo alle opties open te houden.

Intussen probeert Zandvoort de eigen plannen vooral verder uit te werken. Daarvoor is dus steun van meerdere partijen nodig: niet alleen van Liberty, maar ook vanuit het bedrijfsleven en de overheid. Zo wordt er rond de presentatie van het haalbaarheidsonderzoek een nieuwe mail richting het ministerie verstuurd. Ditmaal zijn de woorden iets minder expliciet, maar is de strekking hetzelfde: toon betrokkenheid en geef idealiter steun. "Wethouder Gerard Kuipers en ik vinden het fijn om even een kwartiertje met jou telefonisch te sparren over hoe en wanneer we het [onderzoek] aanbieden aan jou, de minister en de sportraad; zowel het formele als het informele traject dat daarbij hoort. [..] Kortom, zou jij een kwartiertje hebben waarbij we je bellen op je mobiel, zodat je gewoon op de speaker met Gerard en mij kan klankborden? Zou onze nieuwe minister zin en tijd hebben daar even bij te zitten?" Wederom is Griekspoor de afzender en topambtenaar Gerritsen de ontvanger.

Maar uiteindelijk krijgt al deze moeite niet het beoogde effect. Althans: anderhalf jaar later blijkt dat 'Den Haag' niet bereid is om financieel bij te springen, het lobbywerk levert geen pegels op. De toenmalige minister Bruno Bruins baseert zich daarbij op een eveneens openbaar geworden advies van zijn ambtenaren. "We adviseren u naar de plannen te luisteren en geen toezeggingen te doen. De politieke opinie zal dubbel zijn. Veel Nederlanders zullen het fantastisch vinden, maar aan de andere kant zal de bijdrage van circa 10 miljoen euro per jaar tot de nodige discussie leiden. Daarnaast kan er discussie ontstaan over de effecten voor het milieu in relatie tot het klimaatbeleid."

 

Polemiek: Assen wel of niet in beeld als plan B?

Geen geld vanuit de centrale overheid dus, Zandvoort moet het op een andere manier regelen. En dat moet ook nog eens voor 31 maart gebeuren, die datum speelt namelijk een belangrijke rol in het hele verhaal. Tot die bewuste zondag heeft Zandvoort het exclusieve recht om met de Formule 1 tot een deal voor de Nederlandse Grand Prix te komen. Assen staat tot 31 maart buitenspel en zou - indien überhaupt nog aan de orde - pas na die bewuste dag weer in beeld komen.

De Sportraad gooit in aanloop naar die 31ste nog wat extra olie op het vuur door te stellen dat Assen helemaal niet meer in beeld is en dat iedereen zich achter Zandvoort moet scharen. "Uit rechtstreekse contacten van de NLsportraad met de verantwoordelijke manager bij FOM is gebleken dat Circuit Zandvoort voor FOM om verschillende redenen de eerste en enige gegadigde is om de Formule 1 in Nederland te organiseren. Mocht de businesscase van Zandvoort niet rond komen, dan gaat de Formule 1 aan Nederland voorbij."

Het zou dus Zandvoort of helemaal niets zijn. Pertinente onzin, zo reageert Lee van Dam niet veel later tegenover Motorsport.com. "Het is gewoon niet zo. We hebben ook een brief waarin staat dat het niet zo is. Het punt is alleen dat FOM niet aan derden kan bevestigen dat de Formule 1 nog naar Assen kan gaan, omdat Zandvoort tot en met 31 maart exclusiviteit heeft. Zo werkt dat juridisch gewoon." Volgens de voorman van LDP staat 'Assen' nog altijd in de startblokken en is alles op het TT Circuit klaar voor de koningsklasse. Gevraagd wanneer er duidelijkheid kan komen, luidt het strijdbare antwoord: "Vanavond al. Als we een contract krijgen voorgelegd, dan ondertekenen we dat meteen."

De presentatie: Carey en Lammers in Sandervoort

Maar die duidelijkheid laat nog even op zich wachten, tot 14 mei 2019 om precies te zijn. En de handtekening wordt niet in de Drentse hoofdstad, maar in Zandvoort gezet. Maar hoe is het 'kamp Zandvoort' er in hemelsnaam in geslaagd om alles rond te krijgen? De meeste Grands Prix hebben immers enige vorm van overheidssteun of in ieder geval een garantstelling nodig om op de kalender te komen. Zandvoort is in dat opzicht uitzonderlijk. De gemeente heeft weliswaar geld toegezegd, maar die vier miljoen is grotendeels bedoeld voor infrastructuur en andere randzaken. Het evenement zelf rust op de zogenaamde 'founding partners': Heineken, Jumbo, PON, CM en VolkerWessels. Zonder overheidsdekking dus. Een ongekende constructie in F1, die veel zegt over de creativiteit van de Dutch GP-organisatie maar ook aangeeft hoezeer Liberty Media 'Sandervoort' - zoals Carey het plaatsje tijdens de presentatie noemt - weer op de kalender wil hebben.

 

De laatstgenoemde 'founding partner' brengt ook ons meteen bij een volgend fase in het proces: de verbouwing. Want de beslissende krabbel mag er dan staan en de champagne is ontkurkt, maar daarmee zijn we er nog lang niet. Zandvoort is anno 2019 nog lang niet klaar voor de koningsklasse, niet qua faciliteiten en ook niet qua circuit. Al is het maar omdat de benodigde Grade One-licentie nog niet op zak is. Om daar verandering in te brengen, krijgt VolkerWessels de eervolle taak mee om grootschalige verbouwingen uit te voeren en om Zandvoort 'F1-waardig' te maken. Plannen daarvoor komen overigens niet uit de koker van de befaamde race-architect Hermann Tilke, maar uit die van Jarno Zaffelli - de uiterst sympathieke voorman van het Italiaanse Studio Dromo.

Op de aangehaalde persconferentie in mei 2019 schetst Lammers alvast de eerste contouren van het nieuwe Zandvoort. "De start-finish-lijn zal meer richting de Tarzanbocht verplaatst worden om ervoor te zorgen dat het hele startveld duidelijk zichtbaar is vanaf de hoofdtribune. De Hugenholtzbocht wordt aan de binnenkant verbreed, zodat er wat meer ruimte is en je met meer snelheid richting het Scheivlak kan gaan. Dan komen we bij de Hans Ernst Bocht: daar zal het tweede deel wat breder worden gemaakt, om de flow van de bocht iets minder stop-start te maken."

Allemaal leuk en aardig, maar de belangrijkste elementen komen pas veel later in volle glorie naar buiten: het vernieuwde Circuit Zandvoort krijgt twee kombochten, de Hugenholtzbocht en Arie Luyendykbocht. Daarover doet Van Overdijk een half jaar later pas meer uit de doeken: "Die kombocht wordt absoluut het meest spectaculaire onderdeel van ons circuit", bevestigt hij desgevraagd. "De laatste bocht wordt zelfs uitgerust met een stijgingspercentage van 32 procent. Het hoogteverschil van onderin de bocht tot bovenin wordt vierenhalve meter, dus dat is behoorlijk. Eigenlijk maken we een Amerikaanse bocht op een verder Europees circuit. Dat is uniek."

De tijdsdruk en weerstand van activisten

Klinkt prachtig, maar de vervolgvraag is: komt de boel wel op tijd af? Daarvoor zijn immers nog wel enkele beren op de weg te zien. Om te beginnen het weer. De bouwwerkzaamheden beginnen pas in oktober en de planning tot aan de GP oogt behoorlijk strak. Geen ruimte voor getreuzel, een echte winter kan men absoluut niet gebruiken in de kustplaats. Maar tot grote opluchting van de Zandvoorters blijven de woorden 'it giet oan' en weersomstandigheden die bij een Elfstedentocht horen achterwege. Het bedachte schema kan dus worden uitgerold.

 

Of toch niet? Er is namelijk nog een andere hobbel te nemen: weerstand van natuur- en milieuactivisten. Zandvoort ligt in een beschermd natuurgebied en zodoende liggen alle ingrepen onder een vergrootglas. Of zoals Stichting Duinbehoud het formuleert: "Een verbouwing zal onherstelbare schade aan het leefgebied van de rugstreeppad en zandhagedis met zich meebrengen." Die twee beestjes zijn ineens meer in het nieuws dan ooit tevoren. 'Rust bij de Kust' klaagt op haar beurt over geluidshinder en Milieudefensie staat ook op de achterste poten. Volop reuring dus, meerdere rechtszaken en procedures om vergunningen tegen te houden volgen.

Maar tot paniek leidt het niet, althans niet in de publiciteit. Of zoals Lammers via deze website laat weten: "Dat niet iedereen in hosanna-stemming verkeert is logisch. Er is een stukje weerstand vanuit voor de hand liggende hoek, maar daar hebben we rekening mee gehouden. Wij moeten gewoon de procedures volgen en respect tonen voor een ieders agenda." Volgens de rechterlijke macht heeft Zandvoort dat naar behoren gedaan. De rechtbank besluit tot tweemaal toe dat de aangerichte schade slechts 'beperkt en tijdelijk' van aard is en dat het openbaar (lees: economisch) belang van een Grand Prix groot genoeg is om dat te rechtvaardigen. Zandvoort 'wint' dus weer.

Die ene hobbel, het blijft rustig in de duinen

De werkzaamheden kunnen in sneltreinvaart door, waarbij geselecteerde media maandelijks welkom zijn voor een update inclusief 'bustour' die aan een schoolreisje doet denken. De laatste update volgt begin maart en markeert ook de officiële heropening van het circuit. Het asfalt blinkt als nooit tevoren en beide kombochten liggen er uitnodigend bij. Naast sportief directeur Lammers zijn ook Arie Luyendyk, Jos Verstappen en zoonlief Max aanwezig om de dag van wat extra cachet te voorzien. Het slaagt wonderwel. Laatstgenoemde jaagt de RB8 in de rondte voor een symbolische F1-opening en trapt daarna nog wat lol in een Aston Martin Superleggera. Iedereen blij huiswaarts, tot de volgende ronde. Die volgende afspraak staat gepland voor het eerste weekend van mei.

 

Zandvoort heeft immers alle hobbels genomen, dus wat er kan er met de finishvlag in zicht nog misgaan? Nou, behoorlijk wat, zo blijkt. Als ondergetekende een week later nogmaals op Circuit Zandvoort is voor een evenement van Porsche worden de eerste voortekenen al duidelijk. Want nadat we in een Supercup-auto zijn rondgereden en in een iets bescheidener tempo met de eigen bolides over het circuit mogen, verschijnt er tijdens de daaropvolgende interviewsessie een pushbericht op vele telefoons: 'Premier Rutte roept op om geen handen meer te schudden'. Met de kennis van nu een veeg teken, maar op dat moment kan niemand de impact op waarde schatten. Al is het maar omdat de minister-president nog geen minuut na zijn uitspraak zelf de mist ingaat en gretig een handdruk geeft. De Grand Prix lijkt dan nog niet in gevaar.

Maar intussen weten we allemaal beter en worden we getroffen door de grootste crisis sinds de Tweede Wereldoorlog. Het is een hobbel die ook voor Zandvoort te machtig blijkt, veel te machtig zelfs. En dus heerst er dit weekend nog serene rust in de duinen. Geen hotelkamers die voor belachelijk hoge prijzen worden verhuurd, geen duizenden mensen in oranje kledij en bovenal geen geluid van F1-auto's. Of dat laatste er in 2020 nog komt, valt te bezien. Helemaal uit te sluiten, is het niet. Zo geeft circuitdirecteur Robert van Overdijk tegenover deze site aan dat Zandvoort 'de morele plicht heeft om na te denken over een race zonder publiek' als het formele verzoek daartoe binnenkomt. Het zou in het belang van de sport zijn, maar lijkt in de verste verte niet op wat een feestelijke GP sinds 1985 had moeten worden. Maar ach, er zijn in deze tijd nou eenmaal belangrijkere zaken dan sport. En laten we ons dan maar vasthouden aan die ene gedachte: wat in het vat zit verzuurt niet. Laten we hopen dat het gezegde ook ditmaal opgaat en dat we in 2021 alsnog dronken van geluk worden in de duinen, desnoods in de 'anderhalve meter-samenleving.'

Onboard: Max Verstappen op het vernieuwde Zandvoort