F1-openingsraces: 1953 - De hel van Buenos Aires

Na drie seizoenen in Europa en de Verenigde Staten (de Indianapolis 500 maakt al vanaf het eerste seizoen deel uit van het WK Formule 1) is de Formule 1 in 1953 toe aan verdere expansie naar de rest van de wereld. Gekozen wordt voor het Argentinië van de autoritaire leider Juan Peron die zijn land op de wereldkaart wil zetten. Plaats van handeling is het circuit dat dan nog de peronistische naam Autódromo 17 de Octubre draagt, maar beter bekend staat als het Autódromo Oscar y Juan Gálvez en tot en met 1998 twintig Argentijnse Grands Prix huisvest. 

Echt wereldkampioenschap

Het evenement staat gepland voor 18 januari, ruim vier maanden voor de tweede race van het seizoen, de Indy 500 op 30 mei. De reden voor deze vroege start van het seizoen is van logistieke aard. In de jaren vijftig moeten de auto's en het materiaal van de teams nog per boot worden vervoerd en dat kost zoveel tijd dat veel Europese coureurs en teams in de jaren ervoor de Indy 500 hebben overgeslagen. Om het wereldkampioenschap meer cachet te geven wil de FIA de overzeese races bereikbaarder maken voor de Europeanen en zo wordt dus ruim de tijd genomen om naar Zuid- en Noord-Amerika te reizen.

Dat de autosport de Argentijnen in het bloed zit blijkt wel uit de zes lokale coureurs die zich voor de race in hun thuisland inschrijven, onder wie Juan Manul Fangio. De Argentijn is in 1951 wereldkampioen geworden, maar heeft seizoen '52 noodgedwongen over moeten slaan. Deels omdat hij aan het begin van het seizoen geen auto heeft, maar vooral ook omdat hij bij een ongeluk in Italië zijn nek breekt. In 1953 is Fangio echter hersteld en heeft een stoeltje gekregen in het fabrieksteam van Maserati.

Half miljoen toeschouwers

Zondag 18 januari is het warm in Buenos Aires. De temperatuur loopt op tot boven de 30 graden, maar dat weerhoudt het publiek er niet van om massaal naar het circuit af te reizen. Mede dankzij het besluit van president Peron om geen entreegeld te heffen, komen tegen de vijfhonderdduizend mensen op de Grand Prix af. De tribunes puilen uit en duizenden bezoekers verdringen zich op de grasvelden rond het asfaltlint.

Ondanks het totale gebrek aan veiligheidsmaatregelen en met duizenden mensen opeengepakt op de rand van het circuit, gaat de race gewoon van start. Ascari is goed weg en rijdt naar een eenvoudige overwinning, terwijl Fangio in de 36ste ronde met versnellingsbakproblemen naar de kant moet. De uitslag is echter slechts een voetnoot. Dat de race is gestart is al een wonder te noemen, maar dat de race ook over de volle lengte van 97 ronden wordt uitgereden is een grove schande.

Ambulances tegen de rijrichting

Al in de 21ste ronde gaat het goed mis als Adolfo Schwelm Cruz een wiel van zijn Bristol-Cooper verliest. Het onderdeel vliegt het publiek in en verwondt daar meerdere mensen. Het publiek blijft echter aandringen en in de 31ste ronde is het drama compleet. Giuseppe Farina ziet voor zijn neus een kind het circuit oversteken. De Italiaan wijkt uit, maar belandt met catastrofale gevolgen in het publiek. Er zijn doden en gewonden te betreuren, maar de race gaat door, zelfs als ambulances zich tegen de rijrichting in naar de plaats des onheils spoeden. Een van die ambulances moet uitwijken en rijdt nog eens enkele mensen aan. Een Italiaanse journalist beschrijft de taferelen voor La Stampa. "Ze lagen dood en gewond op de grond, flarden kleding en vlees. Schreeuwen van pijn en afgrijzen weergalmden tussen het gebrul van de auto's die langs de plaats van het ongeval bleven rijden. De eerste hulp arriveerde. De gewonden zijn snel naar het ziekenhuis vervoerd."

Mike Hawthorn, in zijn eerste F1-seizoen, is geschokt door wat hij meemaakt. "Ik heb keer op keer gezwaaid, zodat ze aan de kant zouden, maar dat maakte het alleen maar erger", aldus de latere wereldkampioen. "Ze gingen op de weg staan, met shirts en truien die ze op het laatste moment voor mee wegtrokken alsof ze aan het stierenvechten waren."

Tientallen doden

Na afloop van de race wordt er gezocht naar de verantwoordelijken voor de tragedie, maar die worden nooit gevonden. Wel wordt Farina – de veroorzaker van het eerste dodelijke ongeluk – door de pers vrijgepleit. Er wordt vooral gewezen naar het onverantwoorde hoge aantal toeschouwers dat de autoriteiten toelaat. "Waarschijnlijk beseften de organisatoren niet wat een massa van een half miljoen toeschouwers betekent", schrijft een krant daags na de ramp die volgens officiële berichten tien mensen het leven kost. Ooggetuigen schatten dat aantal overigens veel te laag in. Mogelijk zouden zelfs dertig mensen zijn omgekomen en dat zou de Argentijnse GP van 1953 het dodelijkste F1-weekend ooit maken.