Analyse: Moet Ferrari op de schop voor nieuwe successen in F1?

Ferrari sloot 2020 af als zesde bij de constructeurs. Zoals gezegd de slechtste notering sinds 1980, toen de heren Scheckter en Villeneuve slechts acht puntjes sprokkelden met de Ferrari 312T5 en als tiende eindigden. Ferrari heeft vaker beroerde periodes gekend, maar is steeds weer komen bovendrijven. Toch lijkt er ditmaal iets meer nodig dan wat er nu in Maranello gebeurt, zo concludeert ook voormalig engineer Basso. De Italiaan weet waar hij over praat. Hij maakte de glorietijd aan het begin van deze eeuw mee en heeft bij Red Bull en McLaren ook de jaren van (weder-)opbouw ervaren.

In zijn analyse van het huidige Ferrari maakt Basso onderscheid tussen twee manieren om tot een ommekeer te komen. "De eerste manier is het veranderen van de regels. Daarbij dagen regelmakers de engineers uit met andere technische concepten te komen, al dan niet passend bij een nieuwe richting voor de auto-industrie. Optie twee bestaat uit een natuurlijke evolutie van het team, waarbij je binnen een team de juiste balans probeert te vinden tussen leiderschap van bovenaf en genoeg kennis in alle geledingen. Dat kan het verschil maken tussen champagne op het podium of alleen jus d'orange op de terugweg in het vliegtuig."

Vers bloed en ander leiderschap van cruciaal belang

Dat laatste klinkt als een cliché uit een willekeurig managementboek, maar hoe werkt dat in de praktijk? "Nou, toen ik in 2000 begon bij Ferrari kwam ik eigenlijk in een succesvol team terecht. Maar mensen die al langer bij het team zaten, hebben mij veel verteld over de weg naar succes en hoe het team begin jaren '90 uit elkaar lag - vraag dat maar eens aan Alain Prost", vervolgt Basso met een lach tegenover Motorsport.com. "Ferrari was in die tijd onsamenhangend. Het team was verdeeld in verschillende afdelingen, die vooral met de beschuldigende vinger naar elkaar wezen. Dat werkte verlammend voor iedere poging om naar voren te komen. Iedere afdeling deed zo min mogelijk en werkte erg conservatief. Ze durfden geen enkel risico te nemen, om maar niet de afdeling te worden waar iedereen beschuldigend naar keek."

De angst regeerde en de structuur werkte niet naar behoren. Dat laatste is een treffende parallel met het heden, waarin Ferrari reorganisatie na reorganisatie plant maar er in feite weinig verandert. Het tij is volgens Basso alleen te keren met vers bloed. "Voor de jaren 1996 en 1997 kwamen Michael Schumacher, Ross Brawn en Rory Byrne allemaal over van Benetton. Ze hebben de tijd eerst benut om de organisatie en de Italiaanse cultuur te leren kennen. Maar daarna hebben ze al snel mensen van buitenaf aangetrokken om frisse oplossingen aan te dragen. Daarbij werd niet alleen naar engineering gekeken, maar ook naar het menselijke aspect, naar een aanpak die als lijm tussen de verschillende afdelingen kon fungeren."

Dat is getuige de succesjaren met Schumacher behoorlijk gelukt, al heeft het nieuwe leiderschap ook een grote rol gespeeld. "Ik zal nooit vergeten hoe Ross ons tijdens een meeting vroeg de auto in gedachten te nemen. Hij vroeg iedere afdeling daarbij twee dingen. Allereerst moesten we ter plekke bedenken hoe we met onze afdeling een tiende konden vinden op het eigen vakgebied. Als we die ideeën bij elkaar zouden optellen, konden we volgens Ross al een seconde per ronde vinden. De tweede vraag was hoe een afdeling kon helpen bij de problemen van een ander, bijvoorbeeld met onderdelen waar meerdere partijen mee te maken hadden. Die aanpak doet mij nog altijd denken aan de veiligheidsuitleg in een vliegtuig: 'Doe in geval van nood eerst het zuurstofmasker bij uzelf op en daarna pas bij uw kind of bij anderen.' Dat was echt het type leiderschap dat Ferrari toen nodig had." Brawn zorgde er met andere woorden voor dat verschillende afdelingen zelf initiatief namen en niet meer met de beschuldigende vinger zouden wijzen. Afrekenen met de ontstane 'blame culture'.

Basso zou tot en met 2005 bij Ferrari werken, vooral als 'performance engineer' van Rubens Barrichello. Nadien vertrok de Italiaan richting Red Bull Racing, ook een team dat wilde bouwen aan toekomstig succes. Basso zag daar dan ook veel van de vaste patronen terugkeren. "Het was eigenlijk een nieuw team dat op de resten van Jaguar werd opgebouwd. Ik heb daar weer met eigen ogen kunnen zien wat er nodig is om een succesvolle formatie op te bouwen, ditmaal met Christian Horner en Adrian Newey als leiders. Het heeft hen ongeveer een jaar gekost om de cultuur van het team te doorgronden en te bekijken wat ze konden houden. Daarna hebben ook zij externe mensen met ervaring in de racerij aangetrokken, vooral van Renault."

Belangrijke prikkel weggenomen, krijgt Binotto de tijd?

Het is vergelijkbaar met zijn Ferrari-tijd en dat is volgens Basso geen toeval. "De injectie van vers bloed levert vaak nieuwe energie op en maakt een eind aan de bestaande zuilen. Het rekent ook af met 'ja maar dit hebben we altijd zo gedaan'. Dat is echt een dooddoener. Daarnaast zorgt het voor een nieuwe mindset waarbij teamleden denken een nieuw hoofdstuk te beginnen en geschiedenis te kunnen schrijven." Min of meer dezelfde gang van zaken heeft Basso bij McLaren gezien, waar hij in 2016 binnenkwam. Het brengt hem tot de conclusie. "De gemeenschappelijke delers in deze succesverhalen zijn: nieuwe mensen aantrekken met een erkende reputatie in de autosport en de leiderschapsstructuur zodanig inrichten dat je de verschillende afdelingen dwingt tot samenwerken. Bovendien hadden de teams die ik noemde steeds één duidelijke prioriteit: winnen om het eigen merk te kunnen promoten."

Die woorden passen bij het aloude adagium 'win on Sunday, sell on Monday'. Juist op dat vlak ziet Basso een beperking voor het huidige Ferrari. "Dit klinkt gek, maar een belangrijk obstakel is het succes van de Ferrari Groep op de beurs. Sergio Marchionne heeft de prestaties op het circuit bewust losgekoppeld van het succes op de (financiële) markten. Voor financieel succes heeft hij de kosten ook flink naar beneden gebracht. Ofwel door mensen van de automotive-tak over te plaatsen ofwel door minder bekende engineers hoogwaardige posities te geven." Het maakt dat het financiële welzijn van het raceteam niet meer afhankelijk is van succes op het asfalt. Dat klinkt mooi, maar een belangrijke prikkel om te presteren is daarmee weggenomen. "Deze situatie heeft Mattia Binotto als het ware geërfd en maakt zijn situatie er niet makkelijker op. Krijgt hij de autonomie en de tijd om een heel herstelplan te volgen? Heeft het bestuur het geduld om nog eens drie tot vijf jaar te wachten voordat ze weer kunnen juichen? Ik hoop het, maar geruchten dat Philip Morris het contract niet wil verlengen maakt het niet makkelijker. Hoe dan ook, sluit ik af met de woorden: Forza Ferrari..."